Studia Podyplomowe Opieka Duchowa w Medycynie

Ramowy program studiów obejmuje w sumie 432 godzin (369 godzin zegarowych) zajęć wykładowych, praktyk zawodowych, ćwiczeń, treningów oraz pracy własnej.

Program ramowy obejmuje następujące zagadnienia:

I. W ramach dydaktyki:

Blok medyczny:

• Historia relacji między medycyną i religią (kapłani-lekarze, rozwój szpitalnictwa, zakony szpitalne, wartość zdrowia w wielkich religiach, itp.)
• Badania z zakresu religijności i zdrowia. Narzędzia i metody badań
• Podstawy organizacji ochrony zdrowia oraz organizacji opieki społecznej
• Najważniejsze zawody medyczne
• Specyfika poszczególnych oddziałów szpitalnych
• Współpraca w ramach zespołu interdyscyplinarnego
• Człowiek w chorobie i w środowisku chorobotwórczym jako współczesne wyzwanie do odnowy i zmiany stylu życia
• Urazy i wypadki. Niepełnosprawność – przyczyny, rehabilitacja, procesy adaptacji. Potrzeby duchowe osób niepełnosprawnych 
• Podstawy fizjologii i patofizjologii człowieka w różnych okresach życia
• Wybrane zagadnienia z zakresu pediatrii, geriatrii, onkologii i psychiatrii
• Podstawy odpowiedzialności prawnej (karnej, cywilnej, administracyjnej, dyscyplinarnej) w obszarze ochrony życia i zdrowia
• Podstawy prawa pracy. Bezpieczeństwo i higiena pracy
• Pacjent w wymiarze strukturalno-prawnym: analiza ustawy o prawach pacjenta.
• Prawa pacjenta. Prawo do opieki duszpasterskiej
• Równość i dyskryminacja (ze względów religijnych, ze względu na niepełnosprawność itp.).
• Opieka paliatywna. Specyfika opieki długoterminowej
• Śmierć i umieranie. Opieka nad chorymi u kresu życia
• Problemy medyczne chorych (np. ból, zaburzenia odżywiania) i jego leczenie
• Etyka kliniczna i bioetyka: 
• Opieka nad kobietami. Implikacje duszpasterskie w psychoonkologii.

Blok filozoficzno-antropologiczny:

• Podstawy antropologii i personalizmu
• Antropologia szkoły Victora Frankla - logoterapia
• Filozofia ciała, filozofia cierpienia
• Filozofia cudu
• Elementy filozofii medycyny. Podstawy Evidence-based medicine (EBM), czyli „świadomego, wyraźnego i rozsądnego wykorzystywanie aktualnych, najlepszych dowodów w podejmowaniu decyzji dotyczących opieki nad poszczególnymi pacjentami”
• Modele terapii psychologii pastoralnej

Blok psychologiczno-duchowy:

• Podstawy psychologii. Teorie osobowości
• Rozwój emocjonalny i duchowy człowieka na różnych etapach życia
• Świat człowieka chorego – psychologiczne aspekty funkcjonowania człowieka cierpiącego na poszczególne jednostki chorobowe (mechanizmy obronne, stres…)
• Psychologia zdrowia i choroby
• Psychologiczne i społeczne determinanty zaufania
• Przyczyny i terapia uzależnień
• Psychologiczne uwarunkowania relacji zdrowy – chory. Podstawy komunikacji interpersonalnej i wsparcia:
• Towarzyszenie w umieraniu i grupy wsparcia w żałobie
• Poradnictwo duchowe:
• Psychologia religii
• Zastosowanie religii we wzmacnianiu osoby: 
• Leczenie i opieka duchowa. Integralne podejście do pacjenta i jego rodziny w kontekście powrotu do zdrowia ­- aspekt fizyczny, psychologiczny i duchowy.
• Pomoc społeczna – przyczyny, rehabilitacja, procesy adaptacji:
• Socjologiczny model zachowań zdrowotnych
• Interwencje duchowej opieki
• Etyka w posłudze duchowej i psychologicznej 

Blok teologiczno-duchowy:

• Obraz choroby w wielkich religiach
• Cierpienie i choroba w świadectwie biblijnym i tradycji kościoła
• Posługa miłości caritas w świadectwie biblijnym Nowego Testamentu
• Posługa miłości caritas w Historii Kościoła
• Fundamentalne znaczenie miłości caritas dla całego Kościoła
• Teologia wobec cierpienia. Współczesna doniosłość eklezjologiczna i soteriologiczna
• Towarzyszenie duchowe w Biblii, Tradycji i w nauczaniu Kościoła
• Współczesne wyzwania i prawa opieki duchowej w kontekście antropologii i bioetyki
• Nadzieja na uzdrowienie w przestrzeni wiary, miłości caritas i posługi Kościoła
• Potrzeba integralnej wizji cure i care – leczenia i opieki
• Etyka w posłudze duchowej kapelana i asystenta kapelana
• Posługi i ministeria Kościoła wobec człowieka chorego, starego i umierającego
• Ekumenizm w obszarze duszpasterstwa chorych 
• Modlitwa i dialog w wymiarze międzyreligijnym
• Różnorodne konteksty kulturowo-społeczne szpitalnictwa i opieki duchowo-religijnej w wybranych krajach Europy i w Polsce 

II. W ramach praktyk zawodowych:

60 godzin praktyk i warsztatów na oddziałach szpitalnych i w domach opieki pod kierunkiem doświadczonego kapelana i specjalisty: 

• na Izbie Przyjęć (6 godz.)
  • • na oddziale szpitalnym Pediatrii lub Neonantologii (6 godz.) 
    • na oddziale szpitalnym Onkologii (8 godz.) 
    • na oddziale szpitalnym Kardiologii (6 godz.) 
    • na oddziale szpitalnym Ginekologii (6 godz.)
    • na oddziale szpitalnym Neurologii i Psychiatrii (8 godz.)

= 40 godz.

• • • w Hospicjum Domowym (4 godz.)
    • w Hospicjum Stacjonarnym (6 godz.)
    • w Domu Opieki (typu DPS albo ZOL) (6 godz.)
    • w Domu Opieki dla Niepełnosprawnych (2 godz.).
    • w ramach Centrów Zdrowia Psychicznego (2 godz.)

= 20 godz.

Wybrane pozycje z bibliografii polskojęzycznej: 

• Bartoszek, A., Apostolstwo Chorych. 100-letnie doświadczenie duchowe – podstawy teologiczne – perspektywy pastoralne, Uniwersytet Śląski, Katowice, 2024
• Bartoszek, A., Projekt statutu kapelana zakładu leczniczego oraz Domu pomocy społecznej. Podstawy i uzasadnienie, „Warszawskie Studia Teologiczne” XXXVI/2/2023, s. 198-217.
• Bąk, D. ;  Szałata, K., Światło nadziei, Warszawa 2000
• Bernaciński, Ł.; Furman, F.; Przebierała W., W służbie chorym i potrzebującym. Poradnik dla kapelanów służby zdrowia, Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris, Warszawa 2021, 62 s. Zob. 
• https://kdsz.pl/wp-content/uploads/2021/07/Poradnik-dla-kapelanow.pdf
• , dostęp: 10.01.2024.
• Bołoz, W., Życie w ludzkich rękach, Warszawa 1997
• Chrzanowska, H., Pamiętniki. Listy. Notatki, Wyd. MOIPP im. H. Chrzanowskiej, Kraków, 2018
• Duchowość w medycynie. Opieka duchowa jako niezbędna składowa całościowej opieki nad chorym, [w:] Medycyna Praktyczna. Wyd. Specjalne, marzec 2024.
• Froniewski, J., Teologia sakramentu namaszczenia chorych. Historia – Systematyka – Ekumenia, PWTW, Wrocław 2022.
• Froniewski, J., Współczesne uwarunkowania posługi duchowej wobec chorych w Polsce – aspekty medyczne, prawne, duszpasterskie i ekumeniczne, „Wrocławski PRZEGLĄD Teologiczny” 26 (2018) 2, s. 291–310.
• Galązka, Wł. (pod red.), Duchowość cierpienia, Wyd. UKSW, Warszawa 2010.
• Häring B., Uzdrawiajcie i głoście Ewangelię. Udział „zranionych uzdrowicieli” w misji Chrystusa, tłum. P. Pachciarek, Kraków 2018
• Hoser, H. abp, Koledzy lekarze. Przemówienia i homilie do lekarzy i środowiska medycznego, Wyd. sióstr Loretanek, Warszawa 2022
• Jachimczak, J., W Służbie życiu, Kraków 2003
• Jan Paweł II, Być lekarzem, by ulżyć cierpieniu bliźniego, Wyd. „Duc in Altum”, Warszawa 2011.
• Jan Paweł II, List Apostolski Salvifici Doloris, Watykan 1984;
• Karta Pracowników służby zdrowia, Watykan 1995;
• Kodeks etyki lekarskiej, Warszawa 1991 (Toruń 2003);
• Kübler-Ross, E., Rozmowy o śmierci i umieraniu, Media Rodzina, Poznań 2021
  • Litzelmann, W., Uzdrowienie chorych dokonywane przez Jezusa w ich medycznym i teologicznym znaczeniu, „Christus Medicus”, Wyd. Krakowskiego Towarzystwa Miłośników Historji Medycyny pod red. Prof. dr Zdz. Gajdy, nr 9., s. 55-81
  • MacManus, J., Uzdrawiająca moc sakramentów, Wyd. Homo Dei, Kraków, 2012
  • Metz, J.-B., Teologia wobec cierpienia, Wyd. WAM, kol. MT, Kraków 2008
  • Niebrój, L., Etyka pryncypializmu w bioetyce: kryteria jakości opieki zdrowotnej , „Nowiny Lekarskie” 2006, 75, 5, 491–495.
• Olejnik, S., Etyka lekarska, Wyd. Unia, Katowice 1994
• Osińska, K., Refleksje nad etyką lekarską, Warszawa 1990
• Papieska Rada do Spraw Duszpasterstwa Służby Zdrowia, Światowy Dzień Chorego. Dlaczego i jak obchodzić?Watykan 1992;
• Papieska Rada Duszpasterstwa Pracowników Służby Zdrowia, Formacja kapłańska a duszpasterstwo służby zdrowia, Państwo Watykańskie, 1990.
• RATZINGER, J., Eschatologia. Śmierć i życie wieczne,  Księgarnia Świętego Wojciecha, Poznań 1984
• Rybak, G., Bądź ze mną gdy idę do chorych, Wyd. „Duc in Altum”, Warszawa 2014
• Stanisz, P., Opieka duszpasterska w szpitalach publicznych państw unii europejskiej – zarys problematyki , „Studia z Prawa Wyznaniowego” Tom 19 – 2016, s. 307-331.
• Szczur, P., Problematyka społeczna w późnoantycznej Antiochii na podstawie nauczania homiletycznego Jana Chryzostoma, Wyd. KUL, Lublin 2008
• Terlecka, W., Światło życia, Częstochowa 1999
• Tutak, M.J.; Wielebski, T. (red.), Seniorzy wyzwaniem dla Kościoła w Polsce, Wyd. UKSW, Warszawa 2019.
• Warzeszak, S., Być lekarzem świadkiem uzdrawiającej miłości Boga, Wyd. sióstr Loretanek, Warszawa 2019

Wybrane pozycje z bibliografii obcojęzycznej: 

• Benedict M. Ashley, OP, Kevin D. O’Rourke, OP, Health Care Ethics. A theological Analysis, Catholic Healt Association of the United States, St. Louis, Missouri 1978
• Burdelot Y., Devenir humain. La proposition chrétienne aujourd'hui, Cerf, Paris 2005   
• Falsini, R. (ca.), Il mistero della offerenza, Ed. O.R., Milano 1982 
• Fiorenzo Angelini, Vescovo titolare di Messene, L’Assistenza religiosa nell’Ospedale, Ed. Orizzonte Medico, Roma 1961
• Galichon, B., L'Esprit du soin, Bayard Ed., Paris 2019
• Garrigues, J.-M., A l’heure de notre mort. Accueillir la vie éternelle, Ed. de l’Emmanuel, Paris 2000
• Histoire du Christianisme, t. 2., Declée, Paris 1995
• Kasprzak, A.A., Partager la pauvreté du monde, condition pour changer l'Église ad intra ou ad extra? Divergences au sujet de la vision de l’Église pauvre pour les pauvres dans le débat du Concile Vatican II, Ephemerides Theologicae Lovanienses, 98/4 (2022), pp. 589-620
• Service National de la Pastorale Liturgique et Sacramentelle, PROTECTION DÉLIVRANCE GUÉRISON. Célébrations et prières, Paris 2017
• Tretera R., Horák. Z. (eds.), Spiritual Care in Public Institutions in Europe, Berliner Wissenschafts-Verlag, coll. Kirche & Recht Beihefte, Berlin 2012
• Weiher, E., Die Religion, die Trauer und der Trost. Seelsorge an den Grenzen des Lebens, Mattias-Grünewald-Verlag, Mainz 2004
• Weiher, E., Mehr als Begleiten. Ein neues Profil für die Seelsorge im Raum von Medizin und Pflege, Mattias-Grünewald-Verlag, Mainz, 2001

Ważne źródła w Internecie:

• Polskie Towarzystwo Opieki Duchowej w Medycynie, zob.: https://ptodm.org.pl 
• Standards for Health Care Chaplaincy in Europe: European Network of Health Care Chaplaincy (opis standardów formacji kapelanów w 15 krajach Europy), zob. 
• https://enhcc.eu
• Chaplaincy Service (opis pracy kapelanów w Wielkiej Brytanii), zob. 
• http://www.waht.nhs.uk/en-GB/Our-Services1/Non-Clinical-Services1/Chapel/

1. Warunki minimalne rozpoczęcia Studiów Podyplomowych Opieki Duchowej w Medycynie:
   • Dyplom ukończenia studiów pierwszego stopnia (licencjat) z teologii, albo
   • Dyplom ukończenia studiów podyplomowych z teologii, albo 
   • Dyplom ukończenia studiów pierwszego stopnia (licencjat) z familiologii.
   • Dla osób z innym wykształceniem wyższym, istnieje możliwość indywidualnego skierowania do uzupełnienia studiów z teologii.
2. W przypadku osób duchownych, wymagany tytuł zawodowy mgr teologii oraz zgoda biskupa lub innych przełożonych
3. Zaświadczenie o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego
4. Zaświadczenie o niefigurowaniu na liście Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym
5. Wypełnienie wszystkich warunków Regulaminu uczelni Collegium Verum.

W harmonogramie zajęć dydaktycznych podano wykaz wszystkich przedmiotów Studiów Podyplomowych trwających od 15.02.2025 r. do 13.02.2026 r. (koniec sesji egzaminacyjnej zimowej). Obejmuje on 132 godzin wykładowych. Do formacji studenta będzie należeć dodatkowo 60 godzin praktyk studenckich w szpitalach, w domach opieki typu ZOL - DPS, w Domu dla osób niepełnosprawnych, w Hospicjach, w Centrum Zdrowia Psychicznego.

132 godzin wykładowych jest równe 99 godzinom zegarowym. Godzina wykładowa na uczelni wynosi 45 minut. W ramach praktyk, w kontakcie studentów z pacjentami w trakcie ich leczenia, albo w trakcie opieki długotrwałej, 30 minut będzie zaliczane jako jedna godzina praktyk.

Całkowity nakład pracy studenta:

• • Dydaktyka: 132 godzin (99 godzin zegarowych)
  • Warsztaty: 60 godzin (30 godzin zegarowych)
  • Praca własna: 100 godzin (zegarowych)
  • Zaliczenia i egzamin: 140 godzin (zegarowych)
  • Razem: 432 godzin (369 godzin zegarowych).

Siedem sesji wykładowych, po 10 godzin każda, będą odbywały się na platformie Teams drogą E-learningu (on-line). Wymagania minimalne obsługi tej platformy to:

Komputer (Windows i macOS):

Windows

• System operacyjny: Windows 10 lub nowszy (32-bitowy lub 64-bitowy).
• Procesor: Dwurdzeniowy lub szybszy. (1,6 GHz lub wyższy)
• RAM: Co najmniej 4 GB.
• Dysk: Minimum 3 GB wolnego miejsca.
• Ekran: Rozdzielczość 1024 x 768 lub wyższa.
• Przeglądarka: Najnowsza wersja Microsoft Edge, Chrome, lub Safari.

macOS

• System operacyjny: macOS 11.0 (Big Sur) lub nowszy.
• Procesor: Intel Core Duo lub nowszy (lub procesory Apple Silicon z Rosettą 2).
• RAM: Minimum 4 GB.
• Dysk: 3 GB wolnego miejsca.
• Ekran: Rozdzielczość 1024 x 768 lub wyższa.

Smartfony:

Android

• System operacyjny: Android 9.0 lub nowszy.
• Procesor: Wspierający 64-bitowe aplikacje.
• RAM: Minimum 2 GB.
• Przestrzeń dyskowa: Kilkaset MB na aplikację (zależnie od aktualizacji).
• Ekran: Wspierający nowoczesne aplikacje, rozdzielczość nie jest krytyczna, ale zalecana to HD.

iOS

• System operacyjny: iOS 15 lub nowszy.
• Urządzenia: iPhone 6S lub nowszy.
• Pamięć RAM: Urządzenie z co najmniej 2 GB RAM.

Dodatkowe wymagania wspólne:

• Łącze internetowe: Stabilne połączenie o przepustowości co najmniej 1 Mbps dla głosu i 2 Mbps dla wideo w jakości HD.
• Kamera i mikrofon: Wbudowane lub zewnętrzne, jeśli wymagane do rozmów wideo i audio.
• Aktualizacja aplikacji Teams: Najnowsza wersja dostępna w Microsoft Store, App Store, Google Play, lub bezpośrednio ze strony Microsoft.